سیاست های تشویقی برای فرزند آوری باید افزایش یابد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، خانم مرضیه وحید دستجردی با حضور در برنامه «صف اول»، اقدامات و برنامه های ستاد ملی جمعیت را تشریح کرد و به پرسش ها در این باره پاسخ داد. متن کامل این برنامه به شرح زیر است:

مقدمه مجری: ما سومین رویداد جایزه ملی جوانی جمعیت را داشتیم در هفته ای که در آن قرار داریم 24 آّبان ماه ، موضوع جوانی جمعیت از اهمیت بسیار زیادی برای کشور ما برخوردار است. یکی از علت های آن این است که ما کشوری هستیم که در گذشته کشوری بسیار جوان بودیم ، کشوری بسیار سرحال بودیم از لحاظ جمعیت کشوری بودیم که حرف های زیادی برای گفتن داشتیم اما مدت ها است که این روند روند معکوس به خودش گرفته و زنگ های هشدار و خطر را به صدا در آورده است همه ما باید مراقب این ماجرا باشیم چون بحث فقط بحث صرفا جمعیت نیست ابعاد بسیار متعددی دارد . می خواهیم راجع به جوانی جمعیت صحبت کنیم ، درمورد رویداد ملی جایزه جوانی جمعیت ، چرا این هفته به این موضوع پرداخته شده است .

سوال : بیست و چهارم آبان ماه یک رویداد ملی در کشور ما است که خیلی مهم است یادآور موضوع بسیار مهم یا تذکر بسیار مهمی است به ما ، راجع به این که چرا روز 24 آبان را گذاشتید برای رویداد جایزه ملی جمعیت ابتدا صحبت بکنید.

وحیددستجردی: بالاخره این خیلی رویداد بزرگی است و ما اولا بیست و چهارم آبان سال 1400 روزی بود که قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ابلاغ شد، به کلیه دستگاههای کشور مصوبه مجلس شورای اسلامی بود ، خیلی قانون بزرگی است . 73 تا ماده دارد و شاید حدود 255 تا تکلیف دارد ، 88 تا تبصره دارد و تقریبا همه دستگاههای کشور را در برمی گیرد همه بایست یک نقشی را در این قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بازی کنند و البته نماد موفقیت آن به این است که بایستی این دستگاهها رقابت کنند با هم در این فعالیت ها و تکالیفی که برای آنها گذاشته شده و ما هم بگردیم بهترین ها را انتخاب کنیم یعنی بهترین ها باید بیایند خودشان را کاندیدا بکنند ، نامزد بشوند و بعد در طی آن فرآیند علمی و فرآیند داوری برترین ها انتخاب بشوند بنابراین ما رویداد جایزه ملی جوانی جمعیت را داریم که امسال در 24 آبان که همین شنبه گذشته بود سومین رویداد را برگزار کردیم در سالن اجلاس سران با حضور جناب آقای رئیس جمهور ، با حضور خانواده ها ، با حضور بسیاری از سمن ها از دستگاههای اجرایی ، مدیران ، نخبگان کشور ، حتی رسانه ها که این ها هم جزء هفت به اضافه یک گروهی بودند که خودشان را کاندیدا کرده بودند .

سوال : اصلا کاندیداهای این رویداد چه کسانی هستند ؟

وحیددستجردی: ما اسم آن را گذاشتیم هفت به اضافه یک که در حقیقت یک گروه خانواده ها هستند، بعد سمن ها، سازمان های مردم نهاد هستند، نخبگان هستند ، بخش خصوصی و مدیران بخش خصوصی و شرکت ها هستند ، مدیران دولتی هستند ، دستگاههای اجرایی هستند ، نیروهای مسلح هستند که البته نیروهای مسلح آنها هم باز انتخاب می شوند در بین خودشان و این افراد می آیند و وبسایت ستاد جایزه ملی جمعیت را خودشان را در آن وبسایت ثبت نام می کنند و اطلاعات خودشان را در وب سایت قرار می دهند، البته ما فراخوان را قبلا اعلام می کنیم ، ما فراخوان را امسال تقریبا از روز ملی جمعیت که روز سی ام اردیبهشت بود اعلام کردیم حتی دیدیم استقبال خیلی زیاد است و این فراخوان را تمدید کردیم به مدت دو هفته ، تقریبا یک چیزی حدود 2300 مورد ثبت نام کردند که بیش از 1500 مورد آن از خانواده ها بودند و بعد در بین این 2300 مورد بر اساس آن هفت بخش به اضافه یک داوری ها انجام شد نهایت داوری ها برترین ها انتخاب شدند و در روز رویداد سومین جایزه ملی جوانی جمعیت این ها آمدند و مورد تشویق توسط جناب آقای رئیس جمهور قرار گرفتند .

سوال : یعنی هفت تا جایزه دادید درست است ؟

وحیددستجردی : هفت به علاوه یک یعنی هشت ضربدر سه ، البته مثلا در بخش خانواده ما به 17 خانواده همین طور دیدیم تعداد خانواده هایی که این ها مشخصات خوب و مناسبی دارند زیاد است و تعداد ثبت نام شده ها زیاد است به 17 خانواده هم به عنوان شایسته تقدیر به آنها هم جایزه دادیم ، در مورد مدیران اجرایی احساس کردیم که مدیران تعداد بیشتری این ها واقعا لیاقت و شایستگی تقدیر را دارند ، سه نفر هم مدیران را بعنوان شایسته تقدیر اضافه کردیم امسال ما یک بخش مدیران استانی را هم خودمان بعنوان جانبی اضافه کردیم که 4 نفر از استاندارها و یک نفر از روسای دانشگاهها بعنوان مدیران استانی برگزیده انتخاب شدند ، یک بخش دیگری را هم انتخاب کردیم بعنوان کنشگران جمعیت با رویکرد محله محوری که در آن هم به 6 نفر از کنشگران جمعیت با رویکرد محله محوری جایزه دادیم و از آنها هم تقدیر شد .

سوال : شاخصه یک خانواده موفق در حوزه جوانی جمعیت چیست ؟ که شایسته تقدیر می شود . حالا در مورد این که اصلا این تقدیرها چه دستاوردی برای عملیاتی شدن موضوع جوانی جمعیت داردهم بعدا صحبت می کنیم اما اول از شاخص ها صحبت کنیم ، چه شاخص هایی باعث می شود که یک خانواده یک خانواده موفق باشد در جوانی جمعیت ؟

وحیددستجردی : ما اولا این که شاخص ها را خودمان امسال تقریبا از ابتدای امسال که کمیته علمی ما و کمیته سیاستگذاری مان تشکیل شده بود شاخص ها را مورد بررسی مجدد و بازنگری قرار دادیم و سعی کردیم منطقی کنیم . بنابراین شاخص های یک خانواده موفق هم کمی است و هم کیفی . یعنی اولا این که کیفیت زندگی خانوادگی ، پدر و مادر ، چه وضعیتی از نظر فرهنگی دارند ؟ و بعد هم تعداد فرزندانشان و بعد رشد فرزندان و بالندگی فرزندان و آن ارتقایی که در خانواده همه خانواده با هم پیدا کردند یعنی شاخص های کمی و کیفی کنار همدیگر ، وزن گذاری های مناسب در این زمینه ، بنابراین ما امسال مثلا کسی که بعنوان خانواده برتر جایزه اول را دریافت کرد ، کسانی بودند که این ها خانواده هایشان به درجه های دکترا رسیده بودند ، رشد کرده بودند ، بچه های کوچک شان بچه هایی بودند که این ها در رشته های مختلف سرآمد شده بودند و خانواده هم خانواده جوانی بودند مثلا خانمی 32 ساله ای بود و این تعداد فرزندان را تربیت کرده بودند البته همراه با همسرشان یعنی بالاخره می خواهم بگویم که شاخص های کمی و کیفی از نظر رشد و ارتقایی که یک خانواده می تواند داشته باشد .

سوال : برای یک فردی که در این جامعه زندگی می کند، ما داریم الگوسازی می کنیم با این جایزه هایی که می دهیم . این الگو چطور جاری بشود ؟ یعنی ما چه مولفه ها و شاخص هایی را در نظر بگیریم ؟ روی این خانواده ها که این خانواده این خانم موفقی که خودش در سطح دکترا تحصیلات کرده ، یک خانواده پرجمعیت را اداره می کند ، بچه ها هم موفق هستند ، این الگو چطور تسری پیدا کند ؟ ما چطور این الگو را به سایر خانواده هایی که شاید از این که بروند سمت جمعیت و اضافه کردن فرزند یک کمی هراس دارند در شرایط فعلی جامعه معرفی کنیم ؟

وحیددستجردی : یک زمانی بود که شما وقتی که نگاه می کردید خانواده ها ، خانواده های پرجمعیتی بودند ، مثلا خود ما یک خانواده 5 نفره بودیم . من خانواده مادری خودم را که نگاه می کردم یک خانواده هشت نفره بودند . اکثر خانواده ها 6 نفره ، 7 نفره ، 8 نفره بودند بخاطر این که در همان زمان شما وقتی که سال 1360، 1365 خانواده ها را می دیدید تعداد فرزندان خانواده ها به طور متوسط در کشور 6 و 8 دهم فرزند بود یعنی زنان در سن باروری که ما تعریف مان برای زنان در سن باروری 15 تا 49 سال است ، زنان 15 تا 49 سال به طور متوسط در کشور ما در آن زمان 6 و 8 دهم فرزند به دنیا می آوردند . الان یک و 44 است زیر یک و نیم شده است . چه فرزندانی تربیت می کردند ؟ فرزندانی که بسیاری شان رشد می کردند ، تحصیل می کردند ، خودشان خانواده دار شدند ، خودشان فرزندان خیلی قابل و شایسته ای را تربیت کردند، بنابراین یک زمانی فرهنگ جامعه این بود که فرزند آوری خیلی کار خوبی است ولی کم کم به تدریج این فرهنگ رنگ باخت و رفت به سمت این که برخی ها با این گویه که من می خواهم خودم رشد بکنم ، می خواهم خودم تحصیل بکنم ، من می خواهم خودم به شکوفایی برسم می خواهم خودم ارتقا پیدا کنم ، بنابراین این تحصیل ، این رشد ، این شکوفایی ، این دنبال اشتغال گشتن منجر به این شد که برای برخی از زنان ما فرصت ازدواج و فرصت فرزند آوری کمتر بشود . قوانین ما هم متاسفانه بسیار قوانین موافق با خانواده نبودند قوانین اشتغال مان ، الان هم نیستند، الان هم به تدریج تازه دارد یک مقداری اصلاح میشود وگرنه یک خانمی اگر می خواست تحصیل بکند می گفتند شما بایستی تحصیل تان در عرض این مدت تمام شود اگر می خواست ادامه تحصیل بدهد بعد از این مدت شما دیگر دچار رکود علمی خواهید شد ، اگر به هر طریقی یعنی قوانین کار ما قوانین حامی خانواده نبودند که بایستی اصلاح می شدند ، در موردمردان هم بالاخره بیشتر به دنبال مسائل اقتصادی ، به دنبال معیشت ، به دنبال این که بتواند یک شغل پایدار داشته باشد یک درآمد پایدار داشته باشد ، بتواند یک مسکن مناسبی را داشته باشد همه این ها منجر به تاخیر ازدواج شدند که ما امروز به این جا رسیدیم ، بنابراین اساس کار ، البته می رسیم درقسمت های بعدی که مقدمات باید فراهم بشود ولی خود فرهنگ سازی که یک خانواده پرجمعیت حتما این طور نیست که خانواده پردردسر باشد ، خانواده پرجمعیت می تواند مثل گذشته ها خانواده ای باشد که همه پشت هم باشند ، همه به هم کمک کنند ، همه حامی هم باشند ، بعد برسند به همدیگر و آن رسیدگی به هم و آن کمکی که به هم می کنند علیرغم این قضیه باشد که بالاخره مشکلات اقتصادی هم ممکن است وجود داشته باشد ولی همه با هم یک خانه و خانواده مناسبی را بسازند.

سوال : ما الگوهای خیلی خوبی هم اطراف مان داریم دردهه های گذشته ، که خانواده هایی بودند که حتی 10 فرزند داشتند اما حالا به چه نحوی جامعه این ها را تربیت می کرد ؟ خانواده را به چه نحوی هدایت می کرد که همه اعضای آن خانواده و همه آن فرزندان جزو افراد شاخص در جامعه میشدند یعنی همه آنها به قول خودمانی آدم هایی می شدند که می گفتند که سرشان به تن شان می ارزد و اصلا تعداد فرزند مطرح نبود در آن مسائل ، الان با یکی دو تا فرزند هم خیلی ها دچار مشکل تربیتی می شوند، دچار مشکل اقتصادی می شوند . این الگوهای موفقی که شما معرفی می کنیدچطور من هنوز جواب آن سوالم را می خواهم از شما بپرسم که چطور ما این الگوها را می توانیم تسری بدهیم به نسل های بعد ، به نسل هایی که الان در سن 15 تا 49 سال قرار دارند یا فرزند ندارند، ازدواج نکردند یا ازدواج کردند فرزند ندارند ، اتفاقا حرف شما کاملا درست است و می گویند ما می خواهیم خودمان پیشرفت کنیم و می خواهیم خودمان مسافرت برویم و می خواهیم خودمان اقتصادمان را راحت نگه داریم اگر فرزند یا فرزند هایی اضافه شوند این راحتی از بین می رود این ستاد ملی جوانی جمعیت برای این موضوع چه برنامه هایی دارد ؟

وحیددستجردی : بالاخره مسئله فرهنگ سازی خیلی مهم است و فرهنگ سازی جز با کمک دستگاههای فرهنگ ساز کشور امکانپذیر نیست . یعنی دبیرخانه ستاد ملی جمعیت هر چقدر هم که تلاش کند ، اگر رسانه های ما بخصوص رسانه ملی با این قضیه هم ساز نباشد نمی تواند موثر باشد هم سازی یعنی چه ؟ یعنی ما از فرهنگ و از هنر بتوانیم در این زمینه استفاده کنیم . شما الان برنامه های صدا و سیمای خودتان را بایستی مورد یک بازنگری قرار بدهید چقدر در برنامه های شما ، در سریال هایتان ، در فیلم های سینمایی تان ، در تله فیلم هایتان چقدر پرداخته می شود به این که خانواده های پرجمعیت موفق ، پدر و مادری که این ها روابط خیلی خوبی با همدیگر دارند و خانواده موفقی که این ها به سمت پیشرفت و ارتقا دارند حرکت می کنند ، تحصیل هم می کنند ، کار هم می کنند ، فرزند آوری هم دارند روابط عاطفی و احساسی خیلی خوبی هم دارند ، بالاخره این فرهنگ سازی از طریق این رسانه ها می تواند در جامعه رسوخ کند . وقتی که فیلم های ما همه دعواها و درگیری های خانوادگی و مشکلات و پدرکشی ها و فرزند کشی ها و مسائل دعواها و اختلافات باشد ، این خودش تاثیر منفی می گذارد . در فیلم های ما ، در برنامه های ما ، سریال های ما ، چقدر کودکان را نشان می دهند ؟ چقدر زیبایی و معصومیت کودکان به نمایش گذاشته می شود ؟ چقدر ما برنامه هایی داریم در این برنامه ها به مسائل خانه و خانواده و ازدواج پرداخته می شود ؟ اصلا فرزند آوری و تعداد فرزند در کشور ما یک مقوله ای است که از کانال نکاح جریان پیدا می کند ، یعنی فرزند آوری ما فرزند آوری نکاحی و ازدواج است اگر ازدواج صورت نگیرد و ازدواج کم شود که الان ما 60 درصد کاهش ازدواج نسبت به سال 93 و 95 داریم این ها منجر به کاهش فرزند آوری می شود ، بنابراین مسئله ازدواج ، من یادم هست قدیم ها فیلم هایی که در تلویزیون بود همه از عروسی و مراسم عروسی و همین چراغانی های خیلی معمولی منجر می شد ولی الان چقدر در برنامه ها و سریال های ما به این قضایا پرداخته می شود ؟ الان در دنیا شما وقتی که بروید نگاه کنید می بینید جشنواره می گذارند ، جشنواره های ازدواج ، جشنواره های زندگانی که این ها زن و مرد چقدر به هم متعهد و وفادارند ، ما بایستی این ها را و مسائل سنتی زندگی خانوادگی را یک مقدار از طریق رسانه ها ترویج کنیم .

سوال : موفق ترین دستگاهها و کم کار ترین دستگاهها در حوزه کاری شما و حوزه جمعیت کدام ها هستند ؟ ما معمولا در این 4-5 سالی که این قانون را گذاشته مجلس و دنبال می کنیم ، دائم می شنویم فلان دستگاه کم کاری کرده و فلان دستگاه باید کارخود را انجام می داده و کم کار انجام داده ، استان خیلی پیشرو بوده مثلا زمین رایگانی که در جوانی جمعیت بود و سایر تسهیلات را زودتر در اختیار قرار داده ، فلان دستگاه یا فلان استان این کار را انجام نداده است . الان که در سال 1404 هستیم و شما چهارمین سال را گذراندید در این زمینه ، به نظر شما کدام دستگاهها کم کار بودند ؟ کدام دستگاهها کار خود را درست انجام دادند ؟

وحیددستجردی : یک مقداری آن دستگاههایی که خیلی کم کار بودند این ها بیشتر دستگاههای کوچک بودند یعنی خیلی تاثیری هم این ها در مسئله جمعیت ، چه از نظر وظایف و تکالیف عمومی شان ، چه تکالیف اختصاصی شان نداشتند . شاید هم علت این بوده که این ها گزارش دهی مناسبی نداشتند ما الان مثلا سیستم گزارش گیری مان یک سیستم گزارش گیری هنوز دستی است ، هنوز ما آن سامانه مان به راه نیفتاده انشاالله ظرف دو سه ماه آینده این سامانه هم به راه می افتد چون هنوز خود بنده هنوز یک سال نیست که این جا آمدم ولی در آن سیستم گزارش گیری دستی پر کردن این عوارض را هم دارد . شاخص ها هم شاخص های خیلی منطقی نبودند یعنی دستگاهها هم که آمدند سعی کردند خواستند که خودشان را بروز و ظهور بدهند ، بر اساس آن شاخص ها نمی توانستند ولی در عین حال دستگاههایی که دستگاههای برتر ما شناخته شدند بهترین آن ها و نمره یک شان وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی بود که در زمینه های جمعیت خیلی فعالیت کردند ، تقریبا حدود 60 درصد تکالیف خود قانون هم بعهده وزارت بهداشت ، درمان گذاشته شده وزارت بهداشت خوب کار کرده در این زمینه ، کارهایی که کرده در زمینه فرهنگ سازی ، برای مسائل مربوط به سلامت و مسئله مربوط به جمعیت خوب بوده ، برای کاری که در زمینه بهورزان کرده ، بهورزان خود شما می دانید روستاها را این ها تحت پوشش دارند و این ها در روستاها دارند خوب کار می کنند در این زمینه ، برای ماماها این ها توانستند بیایند یک تعداد بیشتری ماماها را در سیستم خودشان به کار بگیرند ، هم در بیمارستان ها و هم در شبکه بهداشتی درمانی کشور ، آن روند کارانه پلکانی که گذاشتند در این زمینه خیلی مفید و موثر و خوب بوده ، برنامه های دیگری مثل آموزش های پیش از ازدواج این ها تقریبا برنامه های مفیدی بودند البته بایستی اصلاح بشوند . یکی از دلایلی که این ها توانستند کارهای خوبی در این زمینه بکنند ، یک سامانه خاصی را برای قضیه فرزند آوری ایجاد کردند برای نظارت بر مسائل دستگاهها مثل آزمایشگاهها و بیمارستان ها این سامانه را راه اندازی کردند ، یکی از دلایل اصلی آن این بوده که خود وزیر بهداشت در تمام جلسات ستاد جوانی جمعیت خودشان شخصا حضور پیدا می کنند و همه این جلسات را رهبری می کنند ، پیگیری امور را انجام می دهند البته همراه با تیم شان ولی حضور شخص وزیر این جا خیلی مهم است .

سوال : کم کار ترین دستگاه کدام بوده است ؟

وحیددستجردی : یکی دو تا از سازمان ها بوده که به نظرم اسم نیاوریم بهتر است چون به ما تعهد دادند که پر کار بشوند .

سوال : اسم ببریم که بعد سر تعهدشان به شما بمانند .

وحیددستجردی : من فکر می کنم یکی دو ماه هم به آنها فرصت بدهند . دستگاه بعدی ما وزارت رفاه بوده که تکالیف خیلی زیادی داشته آنها هم بعنوان دستگاه دوم ، رتبه دوم را آوردند و وزارت علوم هم با توجه به این که حدود هزار دانشگاه دارند و کارهای خوبی در زمینه خوابگاههای متاهلی و در زمینه ودیعه مسکن دانشجویان متاهل و همین طور مرکز تحقیقات جمعیتی که در وزارت علوم است که خیلی کارهای مثبتی را همراه با دبیرخانه ستاد ملی جمعیت دارد انجام می شود و همین طور تعهدی که نسبت به کارکنان خودشان بعنوان وظایف عمومی خودشان و در داخل دستگاه خودشان داشتند وزارت علوم هم بعنوان رتبه سوم شناخته شد .

سوال : مهم ترین اولویت های ستاد ملی جمعیت در سال جاری چیست ؟ بالاخره شما روز ملی جمعیت را داشتید ، از اردیبهشت تا الان ، الان هم که 24 آبان را پشت سر گذاشتید که روز ابلاغ قانون جوانی جمعیت است . فرصت مناسبی است که ما اصلا از این جا از شما بپرسیم ، که اولویت های شما از اول سال چه بوده ؟ شما از آذرپارسال فکر می کنم در این سمت قرار گرفتید . مهم ترین اولویت های شما به نظر شما در این سال چه بوده و چقدر به آن رسیدید ، چون به چهارماهه پایانی سال وارد می شویم ، چقدر اولویت هایتان را دریافت کردید و فکر می کنید چقدر دیگر از آن محقق خواهد شد ؟

وحیددستجردی : ما در ابتدا خواستیم که مسئله جمعیت مسئله دستگاهها باشد بنابراین یک آموزش هایی را قرار دادیم بعنوان کارگاههای دانش افزایی جمعیت برای دبیران ستاد جمعیت دستگاهها حدود 52 دستگاه ، این ها دبیران ستادشان و برخی از دستگاهها بیشتر از یک نفر ، دو سه نفر شرکت کردند و در این کارگاهها شرکت کردند به صورت علمی راجع به مسائل جمعیت در این کارگاهها صحبت شد و ما سعی کردیم که هم افزایی نهادی بین دستگاهی در این زمینه داشته باشیم ، به نظر من ، من فکر می کنم یک موفقیت خیلی خوبی در این زمینه داشتیم ، با برخی از وزارتخانه ها و سازمان ها ، با بالاترین مقام آن با وزیر ، با رئیس سازمان و معاونین و مدیران کل جلسه داشتیم و راجع به مسائل مربوط به جمعیت و بحرانی که الان در مسئله جمعیت در کشور نسبت به آینده نزدیک وجود دارد ، برای این ها صحبت کردیم و با آنها هم به یک تفاهم خوبی رسیدیم . به نظر من الان زیرساخت هایمان تقریبا آماده است و یک هماهنگی نهادی خوبی را در این زمینه داریم انشاالله در آینده میتوانیم از این هماهنگی نهادی استفاده کنیم . ما هنوز به آن تی اف آر خودمان که نرخ باروری کلی مناسب است که امیدوار هستیم برسیم .

سوال : الان چقدر است ؟

وحیددستجردی : ما الان زیر یک و نیم هستیم ولی بایستی ما برسیم به بالای دو و یک دهم ، دو و یک دهم یعنی چه ؟ یعنی اگر هر زن در سن باروری همان سن 15 تا 49 سال که تعریف سن باروری خانم ها است ، اگر هر خانمی در سن 15 تا 49 سال دو و یک دهم فرزند به دنیا بیاورد این جمعیت فعلی ما حفظ خواهد شد ...........................