محاسبه دقیق آب مصرفی بخش کشاورزی با تحویل حجمی آب

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، صفدر نیازی شهرکی با حضور در برنامه "میز اقتصاد" عصر پنجشنبه ۱۶ مرداد۱۴۰۴ شبکه خبر، با اشاره به میزان بارش‌های سالانه و کل حجم آب‌های تجدیدپذیر کشور، اظهار داشت: مصرف آب در بخش کشاورزی در سال‌هایی که ۲۳۰ میلیمتر بارندگی وجود دارد، حدود ۷۰ میلیارد متر مکعب است که البته امسال این رقم به علت کاهش بارندگی‌ها در مجموع حدود ۵۰ میلیارد متر مکعب تعیین شده است.

وی تصریح کرد: اگر میزان کل آب تجدیدپذیر کشور را ۱۰۰ میلیارد متر مکعب تخمین بزنیم، سهم آب اختصاص یافته به بخش کشاورزی نهایتا ۷۰ میلیارد مترمکعب، معادل ۷۰ درصد آب تجدیدپذیر کشور است.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه آمار و ارقام ذکر شده مبتنی بر محاسبات علمی کارشناسان و پژوهشگران ذیصلاح در شورای آب است، افزود: اگر آب بخش کشاورزی بر اساس تکلیف قانونی وزارت نیرو، به صورت تحویل حجمی در اختیار کشاورزان قرار گیرد، میزان آب تخصیص یافته به کشاورزان به طور دقیق مشخص می‌شود و کشاورزان نیز می‌توانند برنامه ریزی بهتری به ویژه در زمینه الگوی کشت داشته باشند.

حسین دهقانی سانیج، عضو شورای عالی آب کشور نیز در این برنامه با تاکید بر اینکه برای بررسی صحیح موضوع لازم است از تعاریف علمی و جامعی استفاده شود، اظهار داشت: در یکی از تجربیات مربوط به دریاچه ارومیه، فائو مدل حسابداری آب را به کار برد و توصیه من به همه فعالان این عرصه این است که به موضوع حسابداری آب توجه جدی داشته باشند.

وی افزود: بر اساس مطالعاتی که ما چند سال پیش انجام دادیم، بخش کشاورزی حدود ۷۱ میلیارد مترمکعب آب تحویل می‌گیرد و وقتی می‌گوییم بهره وری آبیاری ۴۵ درصد است، بدان معنی است که بخش کشاورزی ۴۵ میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌کند.

دهقانی با بیان اینکه بی توجهی به این موضوعات باعث بروز مشکلاتی شده است، افزود: بخش کشاورزی یک بنگاه اقتصادی است که یکی از مجوزهایش پروانه بهره برداری آب است و بهره بردار بر اساس آن سرمایه گذاری می کند و اگر ببیند که باشبکه آبیاری بارانی، عملکرد بهتری خواهد داشت، قطعا برای این کار هزینه می کند.

در ادامه برنامه، حامد یزدیان، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس با بیان اینکه اختلاف نظر وزارتخانه های نیرو و جهاد کشاورزی جدید نیست، در دفاع از آمار و ارقام وزارت نیرو اظهار داشت: حجم مصرف آب بخش شرب و صنعت که به طور دقیق مشخص است، 

حدود ۱۲ درصد است و مابقی آن را بخش کشاورزی مصرف می‌کند و اینکه این رقم ۷۰ درصد است یا ۹۰ درصد مشکلی را حل نمی‌کند.

وی با با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی علاقه ای به شفافیت ندارد، افزود: اگر مسائلی مانند سطح زیر کشت یا راندمان های آبیاری مشخص شود، برنامه ریزی ها دقیق تر صورت می گیرد، اما مقاومت در جهاد کشاورزی بر  شفاف نبودن است و برای عبور از این مرحله باید بپذیریم که مصرف آب کشور غیر از بخش های شرب و صنعت، بر عهده بخش کشاورزی است.

نیازی شهرکی، معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: اطلاعات ما کاملا شفاف است و به عنوان مثال با سامانه های ماهواره ای به راحتی می توان سطح زیر کشت را استخراج کرد و محاسبات و مطالعات دقیق علمی هم نشان می دهد که راندمان کشاورزی ما یک و نیم کیلوگرم برای هر متر مکعب آب است و همه این ارقام مستند و قابل دفاع است.

وی با تاکید بر اینکه بخش کشاورزی با جدیت طرفدار شفافیت است، یکی از معیارهای شفافیت در تحویل و مصرف آب را تحویل حجمی آب خواند و گفت: چه کسی باید آب را به صورت حجمی تحویل بدهد؟ ما که دنبال تحویل حجمی آب هستیم، اما چه کسی مقاومت می کند؟

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی در ادامه یکی از مشکلات در مسیر افزایش بهره وری را کمبود اعتبار دانست و گفت: منابعی که برای این منظور در نظر گرفته شده، با تکالیف تعیین شده برابری نمی‌کند؛ ما در برنامه هفتم مکلف شده‌ایم که سالی ۲۰۰ هزار هکتار آبیاری تحت فشار و ۱۵۰ هزار هکتار آبیاری زیر سطحی اجرا کنیم و ۳ هزار کیلومتر لایروبی و مرمت قنات انجام دهیم و درحالی که هزینه این امور سالی ۱۷۵ هزار میلیارد تومان است، در مجموع سالی ۷ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.

یزدیان در پاسخ به این اظهارات تصریح کرد: راحت ترین راه برای سلب مسئولیت این است که بگوییم بودجه و اعتبار نداریم و بنابر این باید در همین شرایط بمانیم. در حالی که اولین راه برای پیشرفت این است که معایب خود را بپذیریم. 

وی با بیان اینکه ضریب نفوذ دانش در کشاورزی ما پایین است، افزود: افزایش بهره وری یا ضریب نفوذ دانش در مزارع الزاما وابسته به پول نیست و اگر بتوانیم برخی از روش ها را اصلاح کنیم، ضریب نفوذ دانش در کشاورزی بالا می رود و نیاز به پول ندارد.

عضو کمیسیون کشاورزی استفاده از فناوری و تجهیزات برای تعیین بهترین زمان آبیاری را یک نمونه از اصلاح روش ها و افزایش ضریب نفوذ دانش در کشاورزی خواند و گفت: درست است که مسائلی مانند سطح زیر کشت را با تصاویر ماهواه ای می توان مشخص کرد، اما باید بدانیم که این میزان کشت چقدر بر اساس سند الگوی کشت بوده و این طرح ملی چند درصد پیشرفت داشته است.

یزدیان با بیان اینکه وزارت نیرو هم در حکمرانی آب در مواردی بد عمل کرده، افزود: بنا نداریم که همه تقصیرات را گردن وزارت جهاد کشاورزی بیندازیم، چون وزارت نیرو نیز در دهه‌های گذشته بد عمل کرده که اکنون حدود ۴۰۰ هزار چاه غیر مجاز داریم که هر دو وزارتخانه مقصر بوده‌اند.

وی با تاکید بر موثر بودن توسعه کشت قراردادی در رفع بسیاری از مشکلات، اظهار داشت: کشت قراردادی که در برنامه هفتم نیز مورد تاکید قرار گرفته، اگر به شکل مطلوبی اجرا شود، افزایش راندمان را به دنبال خواهد داشت و هزینه ای نیز برای دولت ایجاد نمی کند.

در ادامه برنامه، نیازی شهرکی با بیان اینکه اموری مانند به نژادی و به زراعی به عنوان ارکان بهره وری الزاما به بودجه نیاز ندارند، تصریح کرد: فعالیت هایی مانند احداث کانال های بتنی که راندمان آب را افزایش می دهد به اعتبار و سرمایه گذاری نیاز دارد.

وی افزود: درباره اینکه چاه های غیر مجاز باید بسته شود ما در کنار وزارت نیرو هستیم ولی درباره ایجاد آنها وزارت نیرو باید پاسخ دهد.

نیازی با بیان اینکه محصولاتی مانند هندوانه، با وجود اشتهار به پرآب بر بودن، نسبت به برخی از محصولات بهره ور تر هستند، درباره اجرای الگوی کشت گفت: وقتی کشاورز اختیار زمین خود را دارد و به هر علتی همراهی نمی کند، ما نهایتا می توانیم حمایت های خود را برداریم، اما برای الزام شدیدتر به اجرای الگوی کشت، لازم است که مجلس مقرراتی تصویب کنند تا الزام بیشتری ایجاد شود.

در پایان برنامه میز اقتصاد، دهقانی، عضو شورای عالی آب با تاکید مجدد بر لزوم رعایت حسابداری آب در تعاریف و برنامه ریزی ها، تصریح کرد: برخی از موارد مطرح شده در زمینه آب مربوط به ۲۰ سال قبل است و امروز کمکی به ما نمی کند، در حالی که باید مفاهیم را جامع بنگریم. 

وی با بیان اینکه اگر با نگاهی علمی و جامع مشکلات رفع نشود، سال آینده ممکن است همین میزان آب هم در سدها نباشد، تصریح کرد: ما منتظریم که به عنوان مثال یک گروه از کشاورزان محصولی را کشت نکنند تا مشکلات آب حل شود، در حالی که باید ادبیات تعامل با کشاورزان را تغییر دهیم.

دهقانی افزود: آمار نشان می دهد که نیمی از کشاورزان ما کمتر از حد نرمال آبیاری می کنند و باید بپذیریم که کشاورزان ما بهره ورند و اگر به شکل مناسبی از آنها حمایت کنیم، می توانند بهره ور تر باشند.