فناوری‌ها، هم‌راستا با ابرچالش‌های جوامع بشری شکل می‌گیرند

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن این مرکز در گزارشی با عنوان «رصد تحولات فناوری در آینده از نگاه مؤسسات بین‌المللی؛ مکنزی، گارتنر، امپریال کالج لندن و مجمع جهانی اقتصاد» بیان می‌کند که امروزه نوآوری‌ها و فناوری‌ها، هم‌راستا با ابرچالش‌های کلان جوامع بشری شکل می‌گیرند و گاهی نیز برای تسهیل و دسترسی طیف گسترده‌ای از رفاه به‌عنوان دغدغه‌های دولت‌ها و سیاست‌گذاران مطرح می‌شوند. به همین منظور، برخی از مراکز و سازمان‌ها برای شناسایی نوآوری‌های نوین، افزایش بهره‌وری و تولید، ایجاد فرصت‌های توسعه بازارها، برآورده‌کردن انتظارات مصرف‌کنندگان، ایجاد روابط و اتصال جهانی و برنامه‌ریزی برای سال‌های آتی اقدام به رصد اثرگذارترین و پربسامدترین فناوری‌ها می‌کنند و هر‌ساله با انتشار گزارش‌ها و برگزاری همایش‌ها و جلسات مشاوره به شناسایی و معرفی روند‌های فناوری‌ها در حوزه‌های مختلف می‌پردازند.

 

دستاورد‌های این پژوهش‌ها به‌عنوان راهنمای مسیر پیشرفت مراکز تحقیقاتی، تولیدی و طرفداران رقابت در نوآوری قرار می‌گیرد. اینکه چگونه با پذیرش تغییر، می‌توان در فرایند تولید و کسب‌و‌کار، فضایی پویا ایجاد کرد، به‌کمک فناوری به حل مسائل و مشکلات پرداخت و چطور به‌کمک پیش‌بینی روندها، مراحل ظهور و افول فناوری را بتوان تشخیص داد، همه بر اهمیت مطالعه روند‌های فناوری می‌افزاید.

 

با توجه به اهمیت رصد کلان‌روند‌های فناوری، در این پژوهش با هدف ایجاد نگرش مطلوب‌تری از فرصت‌های فناورانه و تصمیم‌گیری‌های مربوط به آن، روند‌های فناورانه پیش‌بینی شده و روش شناسایی آنها توسط مؤسسات معتبر جهانی همچون مکنزی، امپریال کالج لندن، مجمع جهانی اقتصاد و گارتنر را بررسی کرده و ضمن دسته‌بندی فناوری‌های شناسایی شده توسط این چهار مؤسسه، تصویری جامع از کلان‌روند‌های آتی ارائه کرده است.

 

کلان‌روند‌های فناوری شناسایی شده توسط مؤسسات منتخب، به چهار دسته فناوری‌های دیجیتالی، فناوری‌های زیستی، هوشمندسازی صنایع و فناوری‌های مرتبط با انرژی تقسیم‌شده‌اند. بخش قابل‌توجهی از فناوری‌های آینده با بهره‌گیری از هوش‌مصنوعی و سایر فناوری‌های دیجیتالی همگرا با آن در حوزه‌های زیستی از‌جمله سلامت و بهداشت توسعه می‌یابد. نقطه هدف و اثرگذاری هوشمندسازی صنایع نیز با توجه به اثرات اجتماعی و اقتصادی آن و انگیزه شرکت‌ها، عمدتاً در صنایع حمل‌و‌نقل هوایی و زمینی با تأکید بر خودرو شناسایی شده است و افزایش روز‌افزون نیاز به انرژی و ضرورت تأمین آن از طریق منابع جدید و جدی شدن چالش تغییرات آب‌و‌هوایی، توسعه فناوری‌های مرتبط با استخراج از انواع منابع برای تولید انرژی از‌جمله توسعه رآکتور‌های همجوشی را رقم خواهد زد. 

 

در این گزارش به فناوری‌های پیش بینی شده توسط شرکت مکنزی اشاره شده و بیان می‌کند که این شرکت از طریق بررسی اختراعات، پژوهش‌ها، اخبار، جستجو‌های پتنت در گوگل، رصد میزان سرمایه‌گذاری‌ها و استعداد‌های مورد نیاز هر حوزه، ۱۵ کلان‌روند حوزه فناوری را در گزارش اخیر خود شناسایی کرده که در چهار دسته؛ فناوری‌های دیجیتال، فناوری‌های زیستی، فناوری‌های هوشمندسازی صنایع (با تمرکز بر حمل‌و‌نقل) و فناوری‌های مرتبط با انرژی قابل دسته‌بندی هستند.

 

فناوری‌های مصداقی هر دسته بر‌اساس پیش‌بینی مکنزی به این شرح است که فناوری‌های دیجیتالی: هوش‌مصنوعی کاربردی، هوش‌مصنوعی مولد، توسعه نسل جدید نرم‌افزار، معماری‌ها و هویت دیجیتالی قابل‌اعتماد، وب ۳، اتصال پیشرفته، فناوری‌های واقعیت فراگیر، ابر و محاسبات لبه، فناوری‌های کوانتومی، فناوری‌های زیستی: مهندسی زیستی (کشاورزی و غذا- سلامت و پزشکی)، فناوری‌های هوشمندسازی صنایع: صنعتی‌سازی از طریق یادگیری ماشینی، جابه‌جایی (حمل‌و‌نقل هوشمند)، فناوری‌های فضایی، فناوری‌های مرتبط با انرژی: برقی‌سازی، تجدیدپذیر‌ها با تمرکز بر انرژی‌های خورشیدی و باد، فناوری‌های نوپدید انرژی برای حل چالش تغییرات جوی و آب‌و‌هوا. 

 

در ادامه به فناوری‌های پیش بینی شده از سوی امپریال کالج لندن اشاره شده و آمده است که روند‌های فناوری امپریال کالج لندن بازه زمانی ۲۰‌ساله (۲۰۴۱-۲۰۲۱) را بر‌اساس سناریو‌هایی مبتنی‌بر ترکیب دو حوزه محاسبات و انرژی در نظر گرفته است. بر‌اساس این سناریوها، چالش‌های اصلی جهان آینده حاوی نحوه مدیریت تولید و مصرف انرژی و فناوری‌های اثرگذار بر مصرف انرژی از‌جمله فناوری‌های محاسباتی خواهد بود و فناوری‌های تأثیر‌گذار در چهار حالت پیش‌بینی‌شده‌اند. 

 

 

این گزارش در ادامه به سناریو‌های همگرایی و خودگردانی (با تمرکز بر فناوری‌های محاسباتی کلاسیک و کنونی همچون هوش‌مصنوعی و الگو‌های محاسباتی توزیع‌شده) اشاره کرده و انواع آن را به این شرح تبیین می‌کند که فناوری‌های دیجیتالی: ارتباطات فراتر از نسل پنجم، معماری‌های نوین الکترونیکی، لبه فراگیر هوش‌مصنوعی، اینترنت داده‌های کوچک، شبکه‌های خودنگهدارنده (SSN)، فناوری‌های زیستی: درمان بدون دارو، اینترنت اشیا بیو نانو، پزشکی بیو‌الکترونیک و نسل جدید رابط‌های عصبی مغز و ماشین، واکنش‌های شیمیایی جدید و بهینه، کشف مواد شیمیایی جدید کشاورزی، توسعه دارویی و سنتز دارو‌ها با فرایند‌های جدید، ماشین‌های بیولوژیکی برتر، فناوری‌های هوشمند‌سازی صنایع: دستگاه‌های بدون باتری، بدون سیم و بدون نیاز به نگهداری، نسل پنجم صنعتی و زنجیره تأمین کاملاً خودکار، کاهش مقیاس زمانی اکتشاف و حقیقی‌سازی مواد جدید، فناوری‌های مرتبط با انرژی: انتقال برق بی‌سیم، انتقال و تقسیم انرژی میان اشیا، ادغام شبکه‌های انرژی با شبکه‌های مخابراتی (تلکام)، همگرایی محاسباتی، بومی‌سازی و انتقال انرژی، کوچک‌سازی (هایپر مینیاتوری). 

 

در این پژوهش در خصوص سناریو‌های کوانتوم و ناشناختگی (با تمرکز بر فناوری‌های نوین محاسباتی همچون فناوری‌های کوانتومی و همگرایی آن با فناوری‌های موجود از‌جمله هوش‌مصنوعی و هوش‌مصنوعی مولد)، اینطور آورده است که فناوری‌های دیجیتالی: ارتباطات غیرقابل هک، شبیه‌سازی بازار مالی، رمزنگاری کوانتومی، رایانه‌های کوانتومی، اطلاعات کوانتومی، ابر‌کوانتومی، سیستم‌های جدید جی پی اس، شبکه‌های موبایلی کوانتومی، محاسبات توزیع کوانتومی، اینترنت کوانتومی، رایانه‌های کوانتومی، دوقلو‌های دیجیتالی زمین، فناوری‌های زیستی: توسعه دارویی، کود پاک و حسگر‌های زیستی-الکترونیکی نسل جدید، فناوری‌های هوشمند‌سازی صنایع: پهپاد کوانتومی، کشف مواد الکترونیکی جدید، طراحی باتری‌های برتر، کنترل ترافیک. فناوری‌های مرتبط با انرژی: بهینه‌سازی شبکه‌های بزرگ‌مقیاس انرژی با هوش‌مصنوعی، انرژی همجوشی، فناوری‌های تولید انرژی از هیدروژن، انرژی‌های پایدار و پاک. 

 

در ادامه، به بررسی فناوری‌های پیش بینی شده از سوی مجمع جهانی اقتصاد اشاره شده و آمده است که با توجه به بررسی‌های هرساله این مجمع برای تبیین روند‌های مورد انتظار از فناوری‌های آتی، کلان‌روند پیش‌بینی شده از میان ۹۵ فناوری تحقیقاتی و در حال تجاری شدن که تا ۵-۳ سال آینده مورد توجه و بهره‌برداری قرار خواهد گرفت، در حوزه‌های مختلف عبارتند از؛ فناوری‌های دیجیتالی: هوش‌مصنوعی مولد، محاسبات پایدار، فناوری‌های زیستی: متاورس ویژه سلامت روان، حسگر‌های پوشیدنی گیاهی، مراقبت‌های بهداشتی و درمانی مبتنی‌بر هوش‌مصنوعی، اومیکس فضایی، و سایل الکترونیکی شبکه عصبی منعطف، فناوری‌های مرتبط با انرژی و هوشمندسازی صنایع: باتری‌های انعطاف‌پذیر و تاشو، سوخت پایدار هوانوردی.

 

سپس به فناوری‌های پیش بینی شده از سوی شرکت گارتنر اشاره شده و آمده است که شرکت گارتنر برای کمک به کسب‌و‌کار‌های نوپدید و مترصد به ارزش‌آفرینی و با تکیه‌بر فناوری‌های دیجیتالی، ۱۰ کلان‌روندی‌که تا ۳۶ ماه آینده قابلیت دسترسی و رقابتی را خواهند داشت را از میان تعداد قابل‌توجهی از فناوری‌های دیگر بررسی و معرفی کرده است. فناوری‌های دیجیتالی: هوش‌مصنوعی، هوش‌مصنوعی مولد، دفاتر کل توزیع‌شده (با تکیه‌بر رمز‌ارزها)، هوش‌مصنوعی مولد و دمکراتیک شده، مدیریت امنیت هوش‌مصنوعی و فناوری‌های مرتبط با انرژی و هوشمندسازی صنایع: بستر‌های ابری صنعتی، پلتفرم (بن‌سازه) مهندسی، فناوری پایدار، مشتریان ماشینی، نیروی کار مجهز به پیشرفته‌ترین فناوری‌های ارتباطی و تولیدی.

 

 

درنهایت پیشنهاد می شود که توجه به روند‌های فناوری در یافتن بینش صحیح از شرایط و تلاش برای رشد پایدار اقتصادی اثرگذار خواهد بود از‌این‌ رو نیاز است برنامه‌های توسعه فناوری در کشور با نگاه به کلان‌روند‌های جهانی فناوری و تطبیق آن با شرایط داخلی از‌جمله نیاز‌ها و چالش‌های آتی پیش روی کشور که فناوری می‌تواند در حل آنها نقش عمده‌ای ایفا کند و همچنین اقتضائات بومی، دینی، فرهنگی، توسعه صنعتی و ظرفیت‌های کشور برای رقابت‌های بین‌المللی در حوزه‌های فناورانه تنظیم شود. در آینده، هوش‌مصنوعی و هوش‌مصنوعی مولد نقش اثرگذاری در اجرای راهبرد‌های فناورانه خواهد داشت و سیاستگذاری‌های مناسب در مورد توسعه و به‌کارگیری این فناوری بسیار حائز اهمیت است.