نقش قلم کمتر از زبان نیست

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما دو ابزار قلم و بیان، نقش راهبردی و ساختاری در تاریخ زندگی انسان‌ها و نسل‌ها دارند، اما قلم‌ها با عمر بسیار درازی که دارند در ایجاد ارتباط گذشتگان با آیندگان و انتقال تجارب، تمدن‌ها و فرهنگ ها، دانستنی‌ها و آموخته‌ها خدمات بسیاری انجام داده اند.

قلم‌ها در به تصویر کشیدن پیروزی‌ها و شکست ها، شیرینی‌ها و تلخی ها، ماندگاری تاریخ، ساختن بشر، خلق حماسه‌ها و میراث مکتوب نقشی موثر و زیربنایی دارند.

در اهمیت قلم، همین بس که قرآن کریم سوره ای به نام قلم دارد و خداوند متعال در این سوره به آن قسم یاد کرده است: 'ن والقلم و ما یسطرون'  سوگند به  قلم و هرآن چه نوشته شود.

آنچه را انسان نمی‌دانسته با قلم به او آموزش داده است: 'الذی علّم بالقلم علّم الانسان ما لم یعلم.

بی جهت نیست که قرآن مجید سوگند به؛ قلم و آن چه با قلم می‌نویسند یاد کرده یعنی هم به ابزار و هم به محصول آن ابزار.

در نخستین آیات وحی تکیه بر مسئله علم و قلم است که بلافاصله بعداز نعمت بزرگ خلقت و آفرینش دراین آیات ذکر شده است.

درحقیقت این آیات نخست از تکامل جسم انسان، از یک موجود بی ارزش مانند علقه خبر می‌دهد و از سوی دیگر از تکامل روح به وسیله تعلیم و تعلم مخصوصا از طریق قلم سخن می‌گوید.

آن روز که این آیات نازل می‌شد نه تنها در محیط حجاز که محیط جهل بود کسی ارزشی برای قلم قائل نبود در دنیای متمدن آن زمان نیز قلم از اهمیت کمی برخوردار بود. در آن عصر در اهمیت و نقش خواندن و نوشتن همین بس که پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله شرط آزادی اسیران را آموزش خواندن و نوشتن به محرومان تعیین می‌کنند و جایگاه یاددهی و یادگیری روشن می‌شود؛ و محور آن‌ها قلم می‌باشد.

از آغازین روز‌های طفولیت و کودکی برداشتن قلم و کاغذ همراهان عزیز و دوستان بچه‌ها ودرخاطرات آن هاو مونسشان هستند.

امروز می‌دانیم که تمام تمدن‌ها و علوم و دانش‌ها وپیشرفت‌هایی که درهر زمینه نصیب بشر شده بر محور قلم بوده است.

قلم ها، زبان ها، نوشته ها، فکرهاواندیشه ها، ذهن ها، هدف‌ها در ساختن جوامع بشری دوستان یکدیگرند و البته اگر آزادی انسان‌ها و صلح و بیداری وسعادت ورفاه آن ها را خواسته باشند پیروزند و اگر بیمار و مسموم وغیرصالح باشند فساد، قتل و بی بندو باری وبی اخلاقی را رقم می‌زنند.

 

البته توجه به قلم در سرزمین ما پیشینه‌ای دیرینه دارد. سده‌ها پیش در ایران باستان، تیرگان (سیزدهم تیرماه) یکی از مهم‌ترین جشن‌های ایران باستان بوده که آیین‌های مخصوصی داشته و یکی از آن‌ها پاسداشت قلم بوده است. یکی از دلایلی که برای این جشن ذکر شده، این است که در این روز، هوشنگ، پادشاه پیشدادی ایران، نویسندگان و کاتبان را به رسمیت شناخت و آنان را گرامی داشت، مردم جشن گرفتند و آن جشن به یاد ارجمندی قلم بر جای ماند. دلیل دیگری هم که برای این جشن ثبت شده، این است که به نوشته‌ی ابوریحان بیرونی، سیزدهم تیرماه، روز ستاره‌ی تیر یا عطارد است و، چون عطارد، کاتب ستارگان است، می‌توان سیزدهم تیرماه را روز نویسنده نامید.

پس از انقلاب نیز اعضای انجمن قلم ایران پس از مدت‌ها که در پی انتخاب روزی برای اهالی فرهنگ و قلم و برگزاری برنامه‌های فرهنگی مناسب برای این قشر بودند، در سال ۱۳۸۱ و پس از بررسی تاریخ‌های متفاوت، روز چهاردهم تیرماه را به عنوان روز قلم پیشنهاد دادند. این تاریخ در نهایت به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و به نام روز قلم نامگذاری شد.

 

تاریخ نوشتار، حداکثر به بیست هزار سال پیش باز می‌گردد و با محدود ساختن به نظام‌های نوشتاری مدوّن، رقمی حدود شش هزار سال پیش را نشان می‌دهد. این ارقام و آمار‌ها فقط تخمینی است از سوی کاوشگران علمی، در صورتی که بدون شک پیشرفتی از سوی جوامع گوناگون، بدون کمک خط و زبان امکان پذیر نبوده است.

از جمله موادی که برای نوشتن به کار می‌رفته سنگ، چوب، پوست حیوانات، برگ درختان، استخوان، موم، ابریشم، پنبه و کاغذ را می‌توان نام برد. در طول تاریخ، نوشتن به دو صورت بوده است: یک دسته خطوطی را در برمی گرفت که با استفاده از ابزار‌های تیز، چون سوزن، چاقو و... نوشتاری، کنده کاری می‌شد. دسته دیگر شامل خطوطی است که به وسیله قلم پر، قلم نی، قلم مو و... و با استفاده از جوهر بر سطح ماده نوشتاری ترسیم می‌گردید. گفتنی است نسخه برداری از نوشته‌ای بر سنگ یا فلز به طور منطقی، در نهایت به اختراع چاپ انجامید.

 

قلم، زبان عقل و معرفت و احساس انسان‌ها و بیان کننده اندیشه و شخصیت صاحب آن است. قلم، زبان دوم انسان هاست. هویت، چیستی و قلمرو قلم بسیار گسترده‌تر از آن است که در بیان بگنجد. هرگونه رشد و پیشرفت، پیروزی و آرامش و معرفت و شناخت، ریشه در قلم دارد. تمدن ها، تجربه‌های تلخ و شیرین و علوم با نوشتن ماندگار می‌شوند.

هر کس می‌تواند قلمی را بین انگشتانش بفشرد و فرمانش دهد که بنگارد و هر آنچه را از مخیله صاحب انگشت تراوش می‌کند، بنویسد. قلم، تخریب می‌کند. می‌سازد. واقعیت‌ها را آشکار می‌کند. آشکار‌ها را نهان می‌کند. به واقع قلم، معجزه‌ای جاودان است.

 

در آغاز قرن بیستم، کسی این تردید را به خود راه نمی‌داد که قلم و کاغذ را مهم‌ترین و مؤثرترین ابزار ذخیره سازی اطلاعات بداند؛ زیرا در آن زمان جوامع از نظر اقتصادی و فکری به جامعه‌های کاغذ مدار تبدیل شده بود. اما پایه‌های این باور پس از چندی به لرزه درآمد و با ظهور رایانه، رشد سریع فناوری اطلاعات، تلویزیون، استفاده‌های گوناگون از میکرو فیلم، میکرو فیش و ابزار‌های الکتریکی، برتری بی رقیب کاغذ و قلم سنتی، به طور جدی به مبارزه طلبیده شد.

 

منبع: بیتوته و نمناک