یافته‌های جدید پژوهشگران برای درمان HIV از طریق سلول‌های بنیادی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما به نقل از ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی؛ محققین سلول‌های بنیادی اکنون راه‌هایی برای تولید تعداد زیادی سلول ایمنی مقاوم به ویروس از میمون‌ها پیدا کرده‌اند که به مطالعات آینده در مورد ایمنی و اثربخشی درمان ایمنی در یک مدل حیوانی پیش بالینی کمک می‌کند. این مطالعه نویدبخش که اخیراً در Stem Cell Reports منتشر شده است، به دانشمندان برای یافتن روش‌های جایگزین برای درمان HIV (ویروس عامل ایدز) کمک می‌کند.

حدود ۳۸ میلیون نفر در سراسر جهان، به ویروس HIV آلوده هستند. دارو در سرکوب تکثیر و انتقال ویروس مؤثر است، اما باید مادام‌العمر و به‌صورت روزانه مصرف شود، اغلب باعث عوارض جانبی می‌شود و نمی‌تواند ویروس را به طور کامل از بدن حذف کند.

ویروس HIV عمدتاً سلول‌های ایمنی خاصی به نام سلول‌های T را آلوده کرده و از بین می‌برد و سیستم ایمنی بدن بیمار را تضعیف می‌کند و استعداد ابتلا به عفونت‌ها و برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. یک راه بالقوه مؤثر برای ازبین‌بردن سلول‌های آلوده و بازیابی سلول‌های T ازدست‌رفته، ایمونوتراپی است که در آن سلول‌های T خود بیمار در آزمایشگاه به‌صورت ژنتیکی مهندسی می‌شوند تا در برابر عفونت HIV مقاوم شوند و متعاقباً به بیماران بازگردانده می‌شوند. بااین‌حال، تنها مقدار محدودی از سلول‌های T اصلاح‌شده ژنتیکی را می‌توان به این روش تولید کرد و روش‌های جداسازی، اصلاح، گسترش و تزریق مجدد سلول‌های T ممکن است عملکرد و بقای آن‌ها را به خطر بیندازند.

یک راه جایگزین برای تولید سلول‌های T در مقادیر زیاد، تولید آن‌ها از سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (iPSCs) است. این سلول‌ها نابالغ و با تکثیر سریع هستند که می‌توانند از خون یا سلول‌های پوستی بیماران ساخته شوند iPSC‌ها را می‌توان در آزمایشگاه به تعداد بالا پرورش داد و از نظر ژنتیکی اصلاح کرد تا سپس به سلول‌های T تبدیل شوند، بنابراین تعداد زیادی سلول T مخصوص بیمار تولید می‌شود. برای آزمایش این فرضیه، ایگور اسلوکوین، پزشک و همکارانش از دانشگاه ویسکانسین یک مدل پیش بالینی برای تولید و آزمایش سلول‌های T مهندسی شده از iPSC از میمون‌ها ایجاد کرده‌اند. پژوهشگران با استفاده از ابزار ویرایش ژن، CRISPR/Cas۹، ژن کدکننده پروتئین خاصی به نام CCR۵ را که برای ورود ویروس به سلول‌های T ضروری است، حذف کردند. iPSC‌های میمون با حذف CCR۵ به سلول‌های T تبدیل شدند و با ویروس نقص ایمنی میمون (SIV) که نزدیک به HIV است، به چالش کشیده شدند. به طور امیدوارکننده‌ای سلول‌های T مهندسی شده از عفونت با SIV محافظت می‌شدند، درحالی‌که سلول‌های T با CCR۵ دست‌نخورده می‌توانستند به‌راحتی آلوده شوند. آزمایش‌های بعدی نشان می‌دهد که آیا سلول‌های T مشتق از iPSC که ژن کدکننده CCR۵ آن‌ها حذف شده، می‌توانند در میمون‌های آلوده به SIV باهدف نهایی کنترل یا حتی حذف عفونت ویروسی زنده و فعال بمانند؟