بازگشت اشک سیاه به چاه شیرین

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، با اینکه آخرین مشاهدات ثبت شده یوزپلنگ ایرانی در جنوب سمنان به اواخر دهه 40 بازمی گشت ، کارشناسان محیط زیست ، کریدور مهاجرتی این گونه را در حد فاصل پارک ملی کویر در گرمسار تا پارک ملی توران در شاهرود می دانستند.
با این همه در 40 سال گذشته هیچ نشانی از این گونه در جنوب سمنان مشاهده نشده بود تا شهریور 98 در چاه شیرین ...

 

 

چاه شیرین کجاست ؟
منطقه شکار ممنوع چاه شیرین واقع در جنوب سمنان ، در واقع یک کوه است .
بلندترین قله واقع در 70 کیلومتری جنوب شرقی سمنان با ارتفاع 2300 متر ، این کوه صخره ای به دلیل بکر بودن منطقه ، زیستگاه مناسبی برای حیات وحش بشمار میرود. 
گونه های جانوری نظیر کفتار راه‌راه، کاراکال، گرگ، روباه، شغال، گوسفند وحشی ، بز کوهی ، جبیر، غزال ایرانی، انواع عقاب، جرد، انواع مار، انواع شاهین، عقاب طلایی، لاشخور، کبک، تیهو، سمور سنگی، جوجه تیغی و روباه شنی در این منطقه زیست می کنند و بعد از 40 سال ، جوامع محلی خبر از مشاهده دو قلاده یوز ایرانی در چاه شیرین دادند ، گونه ای که وجود آن در چاه شیرین به فراموشی سپرده شده بود.

تایید حضور یوز ایرانی در سمنان
با اعلام مشاهده دو قلاده یوزپلنگ ایرانی در چاه شیرین تیمی متشکل از فرمانده یگان محیط زیست استان سمنان و دو تن از محیط بانان به منطقه اعزام شدند تا ضمن تایید حضور این گونه جانوری ، در مورد جنس و وضعیت سلامت آنها اطلاعاتی کسب کنند.
با تلاش شبانه روزی این تیم ، بالاخره پس از بیش از 40 سال ، دو قلاده یوزپلنگ نر و ماده در چاه شیرین مشاهده شد و تیم اعزامی توانست 9 دقیقه تصویر واضح از این دو یوز تهیه کند.
امیر عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست می گوید: این 2 قلاده یوزپلنگ ایرانی از نظر جثه و سلامت در وضعیت مطلوبی هستند که نشان دهنده وضع مناسب امنیت و تغذیه در چاه شیرین است .
وی افزود: تصاویر به وضوح نشانه اصلی یوز ایرانی که همان وجود خط اشک سیاه کنار چشمهاست را نشان می دهد.
دو خط بر صورت یوزها نقش بسته است که به خط اشک معروف است. 
خط اشک یوزپلنگ از گوشه ی داخلی چشم ها شروع می شود و تا کنار خارجی دهان، درست پشت دندان های نیش امتداد می یابد. 
خط اشک از بازتاب نور جلوگیری می کند و وسیله ای برای استتار بیشتر است. 
به علاوه با به حداقل رساندن زنندگی نور خورشید برای چشمان جانور، باعث افزایش دقت دید آن می شود. 
در حقیقت خط اشک، عینک آفتابی یوزپلنگ هاست. 

 

اولویت نخست ؛ حفاظت یوز ایرانی از سگ های گله
مشاهده یوزپلنگ ایرانی بار دیگر لزوم حفاظت از این گونه ارزشمند را یادآوری کرد.
نخستین عامل حفاظت از یوز ایرانی ، تامین امنیت آن در زیستگاه و پاکسازی محل زندگی این گونه از عوامل ناپایداری است .
کارشناسان محیط بانی که بیشترین برخورد را به یوز و زیستگاه های این گونه دارند بر این باورند که یوزپلنگ به دام و انسان حمله نمی کند.
با اینکه یوزها خطری برای گله های دام ندارند ولی توله هایشان از خطر سگ های گله در امان نیستند.
آمار دقیقی از تعداد تلفات یوزپلنگ به دلیل حمله سگ های گله در دست نیست اما کارشناسان تایید می کنند که سگ گله عامل تهدید کننده جان این گونه ارزشمند حیات وحش است.
بنابراین پاکسازی محل زندگی یوزها از دام و سگ های گله از اولویت های حفاظت از این گونه است.
امیر عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان می گوید: تاکنون 130 هزار هکتار از مراتع پارک ملی توران شاهرود از دامداران خریداری شده تا آنها گله های خود را از زیستگاه یوز ایرانی خارج کنند .

یوزپلنگ در تله جاده 
آمارها می گوید در فاصله سال های 1389 تا 1397 بر اثر تصادف‌های جاده‌ای ، هفت قلاده یوزپلنگ در محور میاندشت - عباس آباد در محدوده پارک ملی توران تلف شدند که آخرین آنها هم توله یوزپلنگی 18 ماهه بود.
حمیدرضا فتاحیان، متخصص جراحی دامپزشکی که عمل این توله را در تهران انجام داد گفت : بر اثر شدت ضربه ، توله یوز قطع نخاع شد و در نهایت جان داد.
با تلف شدن این توله در مرداد 97 ، دوستداران محیط زیست اجرای طرح صرفا روی کاغذ "فنس کشی در محدوده زیستگاه یوز در جاده عباس آباد - میاندشت " را الزامی دانستند.
هومن جوکار، مدیر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی تاکید می کند که تمام زیرگذر و آب گذرهایی که در جاده عباس آباد شواهدی از عبور و مرور یوز در آنها مشاهده شده باید حفاظت شود.
جوکار در عین حال این را هم متذکر می شود که برای یوزپلنگ نمی توان مسیر حرکت تعیین کرد اما با این فنس کشی در واقع خطرناک ترین بخش جاده تا حدودی ایمن سازی می شود.
کل محدوده حادثه خیز در محور عباس آباد حدود 12 کیلومتر است که البته بعد از حدود یک سال از مرگ آن توله 18 ماهه ، چهار کیلومتر از مسیر رفت و چهار کیلومتر از مسیر برگشت جاده عباس آباد - میاندشت ( در مجموع هشت کیلومتر) فنس کشی شد.
عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان این قول را هم می دهد که برای پیشگیری از تصادف یوزپلنگ ها با خودروها در این جاده ، طرحی را پیگیری کند که سرعت خودروها در این مسیر محدود به حداقل ممکن برسد .
جاده عباس آباد - میاندشت بخشی از مسیر اصلی تهران - مشهد است که سالانه 20 میلیون مسافر از آن تردد می کنند.

طعمه های آماده برای یوزها
مساله دیگر برای حفاظت از این گونه ارزشمند جانوری ، تامین غذای مورد نیاز آنهاست .
سمنان به عنوان یکی از زیستگاه های اصلی یوز ایرانی در این زمینه با اجرای طرح های تکثیر و پرورش طعمه های یوز در منطقه پارک ملی توران پیش قدم شده است .
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان می گوید: هم اکنون در وسعتی معادل 750 هکتار از پارک ملی توران ، طرح تکثیر آهو و جبیر در حال اجراست تا غذای یوز در طبیعت رها شود .
عبدوس افزود: در هر مکانی که احتمال حضور یوز ایرانی هم باشد ، آبشخور راه اندازی می شود .

سمنان ، مهد یوز ایرانی
یوزپلنگ ایرانی ، گونه ای مخفی کار است ، پراکنش وسیع ، مسیر مهاجرتی 300 کیلومتری و شب شکاری آن باعث شده تخمین جمعیت یوز  کاری سخت باشد اما با احتساب 6 یوز سرشماری شده امسال در پارک ملی توران و این 2 قلاده تازه شناسایی شده در چاه شیرین ، هم اکنون هشت قلاده یوز ایرانی در استان سمنان زیست می کنند.
مشاهده یوز ایرانی در جنوب سمنان پس از 40 سال ، مطالبه درباره حفاظت از این گونه را افزایش می دهد.
این گونه در حال انقراض وارد کتاب های درسی هفت استان یوزخیز کشور شده و تصویر آن هم در پیراهن تیم ملی فوتبال نیز نقش بسته.
اینها نشان دهنده توجه به این گونه در اعماق لایه های اجتماعی و آگاه سازی افکار عمومی است.
از نظر ساختاری و اجرایی هم سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به حفاظت از یوز در ایران حساسیت دارد و تلاش می کند با همکاری برنامه پیشرفت و توسعه ملل متحد(UNDP) طرح های بقای یوزپلنگ ایرانی را تقویت کند.
نهم شهریور، روز ملی حفاظت از یوزپلنگ نام گرفته است.