جایگاه ورزش پهلوانی در معرفی هویت ایرانی

چکیده مصاحبه پژوهشی:

-  ورزش زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی سابقه ­ای نزدیک به سه هزار سال دارد.  

- ورزش زورخانه­ ای عناصر ادبی، حماسی، عرفانی و دینی را در خود جای داده است.

- فدارسيون ورزش ­هاي زورخانه ­اي در سال 2004 (1383) در تهران تاسیس شد؛ دارای 85 عضو است.

- فدراسیون جهانی سفیر انتقال مضامین ایرانی- اسلامی در سطح دنیاست.

پژوهش خبری صدا وسیما: ورزش زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی ويژگي ­هاي منحصر به فردي دارد که آنرا متمايز از ساير رشته ­هاي ورزشي ساخته است. اين ورزش ريشه در فرهنگ و فتوت مردم ايران زمين دارد؛ 10 تير، 17 شوال، در تقویم کشورمان به نام «روز فرهنگ پهلوانی» نامگذاری شده است، به اين بهانه در مصاحبه پژوهشی با دکتر محسن مهرعلیزاده: رئیس فدراسیون بین ­المللی ورزش ­های زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی موضوع « فرهنگ پهلواني » را با طرح سئوالات زير مورد بررسي و واکاوي قرار داديم:

پژوهش خبری: سابقه و تاريخ پيدايش رشته ورزش پهلواني زورخانه­ اي وسير تحولات آن چگونه بوده است؟  

دکتر محسن مهرعلیزاده: رئیس فدراسیون بین ­المللی ورزش ­های زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی: ورزش زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی سابقه­ ای نزدیک به سه هزار سال دارد؛ در آن زمان زورخانه مرکزی برای پالایش روح روان بود و ورزشکاران پاکیزگى روان و خرد را از یزدان درخواست مى­ کردند. البته ورزش زورخانه­ ای با شکل و ساختار امروزین آن از قرن هفتم به بعد شکل گرفته است. در دوره تمدن اسلامی، به خاطر دوام آئین پهلوانى اسطوره ­های تازه ­ای درباره منشاء این آئین پدید آمد و آن را با اسلام پیوند دادند. در حالیکه این پیوند خالی از ریشه­ های تاریخی نیست. ظاهراً در آسیای غربی از زمانی بسیار کهن، آدابی نظیر جوانمردی وجود داشته است، ولی قدر مسلم  این است که حتی پیش از اسلام، نیز آیین فتوت وجود داشته است. مانند هر جامعه باستانی که در آن مبارزه با نیروهای شر به یک تکلیف تبدیل می­ شود؛ در ایران باستان نیز اهورامزدا در نبرد دائم با اهریمن از سپر و کمان استفاده می ­کند و از این روی امروزه در زورخانه ­ها کباده، سنگ و میل، وسیله­ های  ورزش پهلوانی است که جایگزین همان کمان سپر و گرز حقیقی شده است. ورزش زورخانه­ ای دارای ساختار منحصر بفرد است که عناصر ادبی، حماسی، عرفانی و دینی را در خود جای داده است. همچنین معماری و فضای زورخانه و حتی لباس مخصوص پهلوانان همه نشان از گستردگی قلمرو این آیین است؛ ورزش زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی را به جرات می­ توان اولین ورزش همراه با موسیقی دانست که در دنیا رواج داشته است.

پژوهش خبری: چرا 17 شوال ، 10 تير در تقويم به نام روز فرهنگ پهلواني و ورزش زورخانه اي نام گرفته است؟

رئیس فدراسیون بین ­المللی ورزش­ های زورخانه­ ای و کشتی پهلوانی: 17 شوال روزی است که   امیر­المؤمنین علی­(ع)، عمربن عبدود که قهرمان نامی کفار بود را در  جنگ خندق شکست داد و به همین مناسبت این روز در تقویم کشورمان به درستی به نام «روز فرهنگ پهلوانی» نامگذاری شده است، روزی که ایمان بر کفر پیروز شد و حقيقتا    می ­توان گفت سرآغاز پهلوانی به معنای امروزین آن از امام علی (ع) آغاز شد.

پژوهش خبری: وضعيت و جايگاه ورزش پهلواني در بين ورزش­ هاي ديگر چگونه است؟

دکتر محسن مهرعلیزاده: ورزش زورخانه­ ای و کشتی پهلوانی به تربیت روح و جسم ورزشکار می­ پردازد و در واقع رسالت آن تربیت پهلوان است؛ یعنی کسی که اسوه اخلاق، جوانمردی و ورزیدگی است؛ اما ورزش­ های دیگر تنها به پرورش جسم می­ پردازند. خوشبختانه در سال­ های اخیر و با تشکیل فدراسیون بین ­المللی ورزش ­های زورخانه ­ای و کُشتی پهلوانی بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری در راستای توسعه این رشته اقدامات مطلوبی صورت گرفته و ورزش زورخانه ­ای که مدتی رو به افول بود؛ در حال حاضر دارای جایگاه بهتری است و ما شاهد توسعه آن در سطح کشور و جای جای دنیا هستیم؛ همچنین لازم است از فعالیت ­های فدراسیون ملی نیز تشکر کنیم که این رسالت را در داخل کشور برعهده دارند و همیشه به عنوان بازوی قوی فدراسیون جهانی عمل کرده ­اند.

پژوهش خبری : تاثير ورزش پهلواني در معرفی هویت و سبک زندگي ايراني اسلامي چيست؟

دکتر محسن مهرعلیزاده: رئیس فدراسیون بین المللی ورزش­ های زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی: این میراث فرهنگی و معنوی که مکتب جوانمردی و آزادگی را در سطح جامعه می­ پروراند، از ارکان تحکیم و قوام هویت ملی و خود­باوری این سرزمین است و شناساندن آن به جهانیان موجب شناخت ارزش­ های حاصل از حیات طولانی و انتقال ارزش­ های نهفته  این دیار کهن به سرتاسر دنیا است.

پژوهش خبری : چرا بزرگاني چون پورياي ولي و جهان پهلوان غلامرضا تختي به اين ورزش گرايش داشته ­اند؟ از اين ورزش چه آدابي آموخته ­اند؟

رئیس فدراسیون بین­ المللی ورزش­ های زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی: ورزش زورخانه­ ای مکتب پهلوانی و جوانمردی است و همیشه زورخانه ­ها ملجأ و ماوای مردم در مقابل ظلم و بیداد بوده­ اند؛ از این رو همیشه برای اهل معرفت و بزرگ مردان دارای جاذبه بوده است؛ در حقیقت زورخانه، خانه نیرومندی، آیین همت، پرورش روحیه سخاوت، جوانمردی، میهن ­دوستی و ترکیبی از ورزش، هنر و ادب است و این پتانسیل را دارد تا به عنوان مرکزی برای احیای ارزش­ های انسانی و در راس آن مکتب پهلوانی عمل کند.

پژوهش خبری : فدارسيون ورزش­ هاي زورخانه ­اي چند عضو دارد و عضويت کشورها بر چه اساس و معياري صورت مي­گيرد؟

دکتر محسن مهرعلیزاده: در حال حاضر این فدراسیون که در سال 2004 (1383) در تهران تاسیس شد؛ دارای 85 عضو است و سعی فدراسیون بر این بوده تا انتخاب اعضا و توسعه این ورزش بر اساس اولویت ­هایی مانند قرابت فرهنگی و اشتیاق کشورها به این رشته ورزشی باشد؛ هرچند این به معنی غفلت از سایر کشورها نیست. 

پژوهش خبری: فدارسيون ورزش­ هاي زورخانه­ اي چقدر توانسته است فرهنگ پهلواني و روحيه جوانمردي را در بين کشورهاي عضو ترويج و تشويق نمايد؟

دکتر محسن مهرعلیزاده: رئیس فدراسیون بین المللی ورزش ­های زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی: فدراسیون بین ­المللی    ورزش ­های زورخانه­ ای و کشتی پهلوانی تمام سعی خود را کرده است که این ورزش را باتمام ویژگی ­های آن و نه فقط جنبه ورزشی، به دنیا بشناساند و شاهد این ادعا بکار بردن اصطلاحات ایرانی در داخل گود از سوی ورزشکاران کشورهاست. این فدراسیون جهانی با صدور فرهنگ، اخلاق و ادب ویژه ایرانیان و آموزشِ ادبیّاتِ فارسی، اشعار حماسی، اجتماعی، اخلاقی و دینی به زبان فارسی، همراه با آموزش فنون اصیل این ورزش به جوانان و علاقمندان در سراسر جهان، این سازمان جهانی را به بزرگراهی برای صدور فرهنگ اصیل پهلوانیِ ایرانی- اسلامی تبدیل نموده است؛ در بحث آموزش نیز تمام تلاش مربیان بر این است که فلسفه ورزش زورخانه ­ای که همان تقویت روحیه پهلوانی و جوانمردی است را در حین ورزش به ورزشکاران بیاموزند.

پژوهش خبری : با توجه به اينکه امروز ورزش يکي از راه ­هاي انتقال فرهنگ و آداب و رسوم ملت­ هاست؛ فدراسيون در معرفي فرهنگ اصيل ايراني- اسلامي چقدر توانسته است نقش ايفا کند؟

رئیس فدراسیون بین المللی ورزش­ های زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی: فرهنگ پهلوانی میراثی است که جهان پر آشوب امروز، که در آن ارزش ­های والای انسانی روز به روز کمرنگ­تر می­شود از هر لحاظ نیازمند آن است. این گوهر گران­بهای زورخانه نماد سخاوت، ایثار، از خودگذشتگی، جوانمردی، شجاعت، و افتادگی است.  مرام پهلوانی ورزش را از یک امر کاملا جسمی و فیزیکی بیرون آورده، چرا که زورخانه مکتب تربیت جسم و روح است. این ورزشی قدیمی ایران که یا در کوچه­ ها و خیابان­ها یا در گود زورخانه بود حالا یک فدراسیون بین ­المللی دارد و علاوه بر ایران در 85 کشور علاقمندان زیادی دارد که به این ورزش می­ پردازند. در واقع می­توان گفت فدراسیون جهانی سفیر انتقال مضامین ایرانی- اسلامی در سطح دنیاست.

پژوهش خبری : با توجه به اينکه امروزه ورزش روز به روز حرفه ­اي تر مي شود و در دنيا به يک صنعت پول ساز تبديل شده است. فدارسيون چقدر توانسته است علاوه بر توسعه کمي در ابعاد کيفي نيز تاثيرگذار باشد؟

دکتر محسن مهرعلیزاده: خوشبختانه این رشته ورزشی روح مادی ندارد، شاید در سایر رشته­ ها دیدگاه مادی و اقتصادی یکی از ارکان توسعه آنها باشد؛ ولی معنویات حاکم بر این رشته، ذهن هر انسان علاقمند را به مجموعه ارزش­ ها و محتوای غنی فرهنگی- ورزشی، ورزش­ های زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی معطوف می­ نماید.پر واضح است که این گروه ورزشی (ورزش ­های زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی) می­تواند خودگردان شود؛ همچنان که زورخانه­ ها از آغاز تا به امروز با پشتوانه­ های دلگرم کننده مردمی سرافراز و مستدام باقی مانده ­اند و هرگاه امید این رشته ورزشی از مردم کم شده و روح مادی­گری سایه خود را بر سر آن سنگین کرده است؛ شاهد تعطیلی برخی از زورخانه ­ها بوده ­ایم.

پژوهش خبری : ميزان استقبال کشورهايي که قرابت فرهنگي، ديني با ايران دارند از ورزش زورخانه ­اي چقدر بوده است؟

دکتر محسن مهرعلیزاده: رئیس فدراسیون بین المللی ورزش­ های زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی: خوشبختانه در کشورهای پیرامون همچون آذربایجان، افغانستان، تاجیکستان، پاکستان ، عراق و غیره  که دارای اشتراکات فرهنگی و مذهبی  با ایران هستند این رشته دارای وضعیت مطلوب­تری است و با استقبال زیادی مواجه شده به گونه ­ای که ما شاهد ظهور پدیده ­هایی از این کشورها هستیم که در بعضی مسابقات و ماده ­های مختلف از ورزشکاران ایرانی پیشی می­ گیرند و سکوهای برتر را تصاحب می­نمایند.

پژوهش خبری: مهمترين موانع توسعه اين ورزش در سطح بين المللي چيست؟

رئیس فدراسیون بین المللی ورزش­ های زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی: از مشکلات پیش روی فدراسیون در توسعه این رشته می­توان به منابع مالی محدود و نبود بنای زورخانه در کشورها که امر آموزش را با کندی مواجه می­کند اشاره کرد. گسترش این ورزش کار بسیار دشواری است؛ زیرا بیشتر کشورها با آن آشنایی ندارند و همچنین دارای ادواتی است که تنها در ایران تولید می­شود و این امر بر دشواری توسعه آن می­ افزاید، اما با وجود بی­ مهری ­ها و امکانات محدود بحمدالله ما توانسته ­ایم با تلاش مجموعه فدراسیون جهانی تا حد زیادی این ورزش را در دنیا گسترش دهیم؛ به طوریکه طی 14 سال گذشته، فدراسیون جهانی موفق شده 6 دوره مسابقات قهرمانی آسیا، 4 دوره مسابقات قهرمانی اروپا، 2 دوره مسابقات قهرمانی جوانان اروپا، 2 دوره مسابقات قهرمانی افریقا، 5 دوره مسابقات قهرمانی جهان،  یک دوره مسابقات جنوب آسیا، 8 تورنمنت بین المللی ، یک دوره مسابقات پارازورخانه ، سه دوره مسابقات جهانی تفیسا، یک دوره مسابقات همبستگی کشورهای اسلامی و 52 دوره­ی آموزشی را در نقاط مختلف دنیا در جهت گسترش ورزش­ های زورخانه ­ای و کشتی پهلوانی برگزار نماید.

پژوهش خبری : با توجه به الگوپذيري نسل نوجوان و جوان از شخصيت­ هاي ورزشي معروف جهان، اين فدراسيون در معرفي الگوهاي موفق ورزش پهلواني تاکنون چه اقداماتي داشته است؟

دکتر محسن مهرعلیزاده: ما دارای پهلوانان نامداری همچون غلامرضا تختی، پوریای ولی، مرحوم علی زندی و دیگر بزرگان هستیم و تمام سعی ما بر این است که این پهلوانان را که هرکدام اسوه اخلاق و بزرگ منشی در عصر خود بوده­اند را در طول دوره های آموزشی و رویدادهای مختلف به نسل نوجوان و جوان در سطح ایران و دنیا بشناسانیم.

کلام آخر   

امیدواریم با مدیریت خلاقانه لایه ­های مختلف این رشته ورزشی، از هیئت ­های شهرها گرفته تا استان، کشور و سطح بین­ المللی­ کما فی سابق از تجارب بیش از یک دهه فعالیت برون­مرزی و چند ده سال فعالیت ملی، بیش از پیش بهره­ مند شویم و با سرلوحه قرار دادن برنامه ­محوری و تقویت بنیه اقتصادی فدراسیون­ های ملی و نمایندگی­ های کشورهای عضو، رویکرد خودکفایی و توسعه در قالب حرکت ­های غیرانتفاعی رخ نمایی کند.

پژوهش خبری // مهدی ناجی