ژست سیاسی مجلس نمایندگان امریکا علیه ایران

این لایحه که بر خلاف تعهدات طرف امریکایی در برجام است با ۲۴۳ رای موافق در برابر ۱۷۴ رای مخالف تصویب شد و قانونگذاران آمریکایی وزارت خزانه‌داری این کشور را موظف کردند تا از صدور مجوز برای بانک‌های آمریکایی به منظور انجام مبادلات مالی مربوط به فروش هواپیماهای مسافربری به ایران خودداری کند.

مصوبه مجلس نمایندگان اقدامی در راستای مقابله با تصمیم دولت باراک اوباما در زمینه صدور مجوز فروش هواپیماهای مسافربری ایرباس و بوئینگ به ایران است. ایرباس قرار بود  ۱۱۸ فروند هواپیما به ارزش ۲۵ میلیارد دلار به ایران بفروشد که تهران بعدا این تعداد را به ۱۱۲ فروند کاهش داد. بوئینگ نیز از صادرات بیش از ۸۰ فروند هواپیما به ارزش ۱۷ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار به ایران خبر داده است.

این سوال مطرح است که با وجود اینکه دولت باراک اوباما روز ۲۴ آبان خطاب به مجلس نمایندگان آمریکا هشدار داد هر گونه قانونی که در زمینه تسهیلات مالی برای صدور هواپیمای مسافربری به ایران مانع ایجاد ‌کند وتو خواهد کرد چرا این لایحه تصویب شد؟ در پاسخ به این سوال دوگمانه را می توان مطرح کرد: نخست اینکه مجلس نمایندگان با تصویب این لایحه توپ را در زمین اوباما انداخته است و این احتمال وجود دارد که پس از گام نهادن ترامپ به کاخ سفید، وی نیز لایحه را در صورت  طرح مجدد در مجلس نمایندگان وتوکند با این حال،  با این اقدام  به تهران این پیام داده می شود که اهرم های فشار همچنان علیه ایران وجود دارد و تهران باید  در دولت جدید ترامپ هم به برجام پایبند باشد.

دوم اینکه موضوع توافق هسته ای موضوعی فراجناحی است که قطعا با توافق هر دو جناح جمهوری خواه و دموکرات،  از سوی دولت اوباما  پذیرفته شده است و لفاظی ها و طرح های این چنینی بیشتر در جهت اهرم فشار بر ایران برای ورود به مذاکرات در مورد مسایل منطقه است؛ بر اساس تاکید ترامپ رئیس جمهور منتخب امریکا، اولویت اول وی مبارزه با تروریسم و مبارزه با گروه داعش است و در این مسیر امریکایی ها نیازمند همکاری با تهران هستند،  بنابر این فشارهای این چنینی می تواند در چارچوب مذاکره با ایران تحلیل شود.

البته برخی مخالفان ایران در مجلس نمایندگان آمریکا برای تصویب این طرح، «استفاده از این هواپیماها از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای اعزام نیرو به سوریه» و ادعاهایی در باره جلوگیری از نفوذ ایران در منطقه را مطرح کرده اند که این ادعاها ناشی از خطای ارزیابی در باره ماهیت نفوذ ایران در منطقه است. به اذعان کارشناسان غربی، تاریخ سه دهه گذشته نشان می دهد که تصویب تحریم های مضاعف کنگره آمریکا علیه ایران مانع گسترش توانایی نظامی و نفوذ ایران در خاورمیانه یا پیشرفت برنامه هسته ای کشور نشده و نخواهد شد چرا که نفوذ ایران در منطقه معلول قدرت سخت افزاری نیست بلکه به گفتمان انقلاب اسلامی و نفوذ معنوی متکی است که با حرف دل مردم منطقه یکی است. این نفوذ معنوی است  که برخی نظام های دیکتاتوری منطقه را به وحشت انداخته و آنها به جای اصلاح گفتمان خود به تجاوز نظامی به یمن و بحرین و یا استفاده از گروههای تروریستی علیه مردم عراق ، سوریه، و... را اختیار کرده اند و انتظار دارند با چنین ابزار نظامی و ماشین کشتار، مردم منطقه را به خود نزدیک کنند وقطعا چنین گفتمانی از سوی چه امریکا و چه دیکتاتورهای منطقه ای جواب عکس خواهد داد و به نفوذ بیشتر ایران در منطقه منجر خواهد شد.

در هر حال این گفتمان و نفوذ معنوی چیزی نیست که با تحریم وفشار قابل تغییر باشد و قطعا نتیجه عکس در برخواهد داشت ؟ چگونه ممکن است ملتی که آماج فشار و تجاوز نظامی و دیگر ابزارهای خشن دشمن قرار گرفته است نفوذ دشمنش را به جان بپذیرد؟

از سویی با توجه به اینکه یکی از شعارهای ترامپ ایجاد اشتغال در امریکا بوده است قطعا چنین لوایحی و ادامه تشدید تحریم ها علیه ایران در تضاد با سیاست های داخلی وی برای رشد اقتصادی امریکاست.  :«اگر کنگره مانع اجرایی شدن قرارداد شرکت هواپیمایی بوئینگ برای فروش هواپیمای مسافربری به ایران شود، این شرکت آمریکایی میلیاردها دلار از دست خواهد داد و بی تردید، مدیران شرکت بوئینگ نیز از لابی های گسترده در کنگره استفاده خواهند کرد تا بر اعضای کنگره فشار بیاورد و در نهایت هم قرارداد مذکور اجرایی شود. اگر بوئینگ هم نتواند این قرارداد را پیش ببرد، ایران سراغ کشورهای ثالث از قبیل فرانسه و انگلیس و روسیه و چین می رود تا با آنها برای خرید هواپیماهای مسافربری قرارداد منعقدکند. با این اوصاف، اگر کنگره آمریکا قرارداد بوئینگ با ایران را رد کند این آمریکاست که تاوان سنگینی پرداخت خواهد کرد.

 در حال حاضر و با توجه به مواضع مقام های اروپایی در باره برجام، بعید به نظر می رسد متحدان اروپایی آمریکا منافع اقتصادی شان را در ازای تشدید تحریم ها زیر پا بگذارند. کشورهای اروپایی امضا کننده توافق هسته‌ای، از جمله آلمان و فرانسه، هیچ تمایلی به تغییر برجام ندارند. بسیاری از شرکت های نفتی اروپایی مانند توتال فرانسه در مسیر عقد قراردادهای جدید نفت و گاز با ایران قرار دارند. رهبران اروپا تاکید دارند که دولت بعدی آمریکا به منافع آن ها لطمه نخواهد زد. ایران و امضا کنندگان اروپایی برجام سفت و سخت به توافق پایبند خواهند ماند تا دولت جدید آمریکا را ترغیب کنند که در توافق تغییری ایجاد نکند و این موضوع از دیدگاه رئیس جمهور فرانسه در لزوم پایبندی رئیس جمهور امریکا به برجام یا دیدگاه صدراعظم المان در باره برجام نشانه برگشت ناپذیری این توافق بین المللی است. و از همین روست که رودی جولیانی شهردار پیشین نیویورک و کاندیدای وزارت خارجه آمریکا در دولت ترامپ با تغییر مواضع اولیه خود گفته است لغو کامل توافق هسته ای امری نشدنی است و ممکن است فقط در آن بازنگری شود وی در ادامه افزوده است مساله توافق هسته ای ایران اولویت دوم دولت ترامپ است و مهمتر از آن مساله مبارزه با تروریست هاست. باب کورکر، سناتور جمهوری‌خواه ایالت تنسی آمریکا نیز پیشنهاد داده است  که دونالد ترامپ، موضع نرم‌تری در رابطه با برجام اتخاذ  و با جناح جمهوری‌خواه در کنگره برای بررسی توافق برجام در شکل کنونی آن همکاری کند.

--------------------------------------------

بررسی و تحلیل/ رضا محمدمراد